Osmanlı sigorta piyasasını Avrupa ile kıyaslayan bir rapor: 1887

Hayatımız Sigortalı yazarı Fatih Kahya, Osmanlı tebaasından Yorgaki Anastayadi Efendi, 1887’de Avrupa’da sigortacılığın geldiği seviyeyi ve Osmanlı sigorta piyasası ile Avrupa sigorta piyasasını kıyaslayan bir raporu Osmanlı yönetimine sunduğunu ve raporda yazılanları açıkladı.

Osmanlı tebaasından Yorgaki Anastayadi Efendi’nin 1887 yılında Avrupa seyahatine çıktığını ve hem tıbbi tedavi yöntemleri hem de sigorta piyasası hakkında kapsamlı bir rapor hazırlayarak Osmanlı yönetimine sunduğunu açıklayan Hayatımız Sigortalı yazarı Fatih Kahya, Yorgaki Efendi’nin 1887’de Avrupa’da sigortacılığın geldiği seviyeyi ve Osmanlı sigorta piyasası ile Avrupa sigorta piyasasını kıyasladığını köşe yazısında ifade etti.

Raporda, o yıllarda Avrupa’daki sigorta şirketlerinin bağlı oldukları devletten önce ruhsat aldıklarını, ruhsat alabilmek için, sermaye miktarlarına göre kararlaştırılmış teminatı ödediklerini ve daha sonra muameleye başladıklarının yazılı olduğunu kaydeden Kahya, raporda Osmanlı’da ise bazı sigorta şirketlerinin Osmanlı hükümetinin iznini almaksızın İstanbul’da şubeler açtıklarını ve bunların sayılarının 36’yı bulduğunun belirtildiğini söyledi. Yorgaki Efendi’nin raporunda bu şirketlere ne yapılması gerektiğinin yazılı olduğunu açıklayan Kahya, köşe yazısında şu ifadelere yer veriyor:

1887 yılında Osmanlı tebaasından Yorgaki Anastayadi Efendi İstanbul’da eczalık yaparken bir Avrupa seyahatine çıkmış ve hem tıbbi tedavi yöntemleri hem de sigorta piyasası hakkında kapsamlı bir layiha (rapor) hazırlayarak Osmanlı yönetimine sunmuştu. Bu rapor 1887’de Avrupa’da sigortacılığın geldiği seviyeyi ve Osmanlı sigorta piyasası ile Avrupa sigorta piyasasını kıyaslama imkanı sunduğu için önemlidir.

Yorgaki Anastayadi Efendi sigorta şirketlerinin muamelelerinin temini ile beraber bu şirketlerden hazinece yararlanma hakkında bazı düşüncelerini düzenlediği raporda belirtmişti. 4 Ağustos 1887 tarihli bu rapor, bize o dönemde sigorta şirketlerinin kurulması, şubeler açılması konusundaki boşlukları, Avrupa’daki uygulamalara kıyaslayarak anlama fırsatı veriyor.

Yorgaki Efendi’nin raporu

Ayrıca Yorgaki Efendi İstanbul’da faaliyet gösteren ruhsatsız 36 sigorta şirketi hakkındaki bilgileri de raporuna eklemişti. Yorgaki Efendi bu Avrupa seyahatinde, oradaki her çeşit şirketin ve sigortaların tesisi ve şubeler açılması konusundaki muameleleri bir bir incelemiş, Osmanlı ülkesindeki şubeleriyle tatbikatında görülen yolsuzluklar ve boşluklar hakkında düşüncelerini raporunda yazmıştı.

Yorgaki Efendi, Avrupa’daki sigorta şirketlerinin bağlı oldukları devletten önce ruhsat aldıklarını, ruhsat alabilmek için, sermaye miktarlarına göre kararlaştırılmış teminatı ödediklerini ve daha sonra muameleye başladıklarını ifade etmişti. Osmanlı’da ise bazı sigorta şirketlerinin Hükümet-i Seniyye’nin (Osmanlı hükümetinin) iznini almaksızın İstanbul’da şubeler açtıklarını ve bunların sayılarının 36’yı bulduğunu belirtmişti. Bu şirketlerden 16 tanesinin ahaliye ilan ettiği sermaye miktarının bilindiği, diğer 20 şirketin sermaye miktarının henüz bilinmediğine dikkat çekmişti. Sermayesi bilinen şirketlerin isimleri ve her birinin belirli olan sermayesini ve bu sermayelerin toplamını vermişti. Bu miktar 40.281.792 Osmanlı Lirası’dır (Ve yalnızca bu miktarda bile elde edilecek pul geliri 15.752 Osmanlı Lirası’dır.). Yorgaki Efendi’nin bu raporunda, bu şirketlerin kontrol altına alınmasının gerektiği, yaptıkları sözleşmelere yapıştırılacak pul parasından hazineye bir gelir sağlanacağı ve bundan devletçe istifade olunamadığı, bu şirketlerin bazılarının parasız ve sermayesiz tesis edildiği ve bunların halkı soymakta oldukları, sermayesi belli olmayan ve kuvvetli kefil göstermeyenlerin faaliyetlerinin engellenmesinin gerektiği ve saydığı bu muamelelerin Avrupa’nın her yerinde uygulanmakta olduğu ifade edilmişti.

Yorgaki Efendi’nin dikkat çektiği ve Osmanlı Devleti’nde ruhsatsız olarak faaliyette bulunan sigorta şirketlerini gösteren tabloda; 36 sigorta şirketi ile ilgili şirket ismi, şirket adresi, direktörlerinin isimleri, faaliyet alanları, sermaye cinsi, sermaye miktarı, sermaye miktarının Osmanlı parası olarak değeri, alınacak pul resmi ve kuruş başlıkları altında bilgiler verilmişti. Yorgaki Efendi’nin de hazırladığı raporda dikkat çektiği boşluklara son vermek ve sigorta piyasasını düzenlemek isteyen Osmanlı yönetimi 1887’de bir nizamname hazırlamıştı. Ticaret ve Nafia Nezareti tarafından hazırlanan nizamname, devletin sigortacılığa, sigorta piyasasına tamamen kayıtsız kalmadığını gösteriyor.

Rapordan da anlaşıldığı gibi Osmanlı sigorta piyasasının kat etmesi gereken daha çok yol vardı. Şirketler devletten izin almadan kurulmamalı, sermaye miktarını belirtmeli, teminat bedeli ödemeli, sözleşmelere (poliçelere) pul yapıştırılmalı ve şirketlerin suiistimallerinin önüne geçilmelidir. Osmanlı Devleti Aralık 1887’de sigorta piyasasını düzenleme adına bir nizamname hazırlamış ve bu nizamnamede Yorgaki Efendi’nin dikkat çektiği bütün hususlar yer almıştı.