'Otomatik katılım' BES'te fon tutarını katlar, ancak işveren katkısı şart

Bireysel Emeklilik Sistemi’nde (BES) bu yıl hayata geçmesi beklenen ‘otomatik katılım’la işe yeni başlayan çalışanlar sisteme dâhil edilecek. Katkı paylarına işveren katılımının da olması halinde daha etkin olacağı ileri sürülen uygulama, sistemde katılımcı sayısı ve fon tutarını artıracak.

ALP SÜER / SİGORTALI

Türkiye’de ne ekonomik ne politik gelişmeler, Bireysel Emeklilik Sistemi’ni (BES) etkiliyor. 2013 yılında başlayan yüzde 25 devlet katkısının desteğiyle hızla büyümeyi sürdüren sisteme, yılın ilk iki ayında 200 bine yakın katılımcı dâhil oldu. Devlet katkısı dışında sistemi daha da büyütecek yeni bir uygulama, bu yıl devreye girecek. BES’le ilgili haberleri yakından izleyenlerin de anlayacağı gibi söz konusu uygulama, “Otomatik Katılım.” Auto Enrollment olarak bilenen uygulamayla işe yeni başlayan çalışanlar, işverenleri tarafından sisteme otomatik olarak dâhil edilecek. Emeklilik şirketlerine ödenecek katkı paylarına işveren katılımının da olması halinde daha etkin olacağı ileri sürülen uygulama, sistemde katılımcı sayısı ve fon tutarını artıracak.

Katılan devlet katkısı da alacak

Söz konusu uygulamayla, işe yeni başlayan her çalışan BES’e dâhil olacak. Ayrıca, sisteme katılanlar, tüm katılımcılar gibi katkı payı ödemeleri için devlet katkısı da alacak, ancak sözleşmeyi devam ettirip ettirmemeye katılımcılar kendileri karar verecek. Uygulama ile amaçlanan, herkesin BES’le erkenden, daha çalışma hayatının henüz başında tanışmasını ve tasarruf etmeye olabildiğince erken başlamasını sağlamak. Uygulamanın esasları tam olarak netleşmedi. Yurtdışındaki örneklerde olduğu gibi, işverenler işyerlerinde çalışmaya başlayan bireyleri otomatik olarak BES’e dâhil edecek. Ancak, emeklilik şirketine ödenecek katkı tutarını sadece çalışanın mı ödeyeceği, yoksa belli bir oranda işveren katkısının da olup olmayacağı ya da emeklilik şirketine ödenecek asgari katkı miktarının düzeyi gibi konular henüz açıklığa kavuşmadı.

İngiltere örnek alındı

Türkiye’de BES’te hayata geçirilmesi planlanan otomatik katılım, gelişmiş ülkelerde de uygulanıyor. Garanti Emeklilik Genel Müdür Yardımcısı Yasemen Köne, yurt dışından örnek alınan uygulamalar konusunda İngiltere örneğini veriyor. Bu ülkede, “Otomatik Kayıt Sistemi” adı altında başlayan “zorunlu katılım” söz konusu. Bu sistemde, önceden herhangi bir emeklilik planına dâhil olmayan, en az 22 yaşında, devlet emeklilik yaşının altında olan ve yıllık geliri belirli bir tutardan fazla olan tüm çalışanlar, işverenleri tarafından zorunlu olarak emeklilik sistemine dâhil ediliyor.

Pilot uygulama olacak; dileyen sistem dışına çıkabilecek

• Otomatik katılım, zorunlu bir uygulama değil. Yeni işe başlayıp, BES’e katılan bireyler sistemde kalmaya devam edebildikleri gibi diledikleri takdirde belli bir süre, sözgelimi bir ay içinde hiçbir zarara katlanmadan sistem dışına çıkabilecek.


• Hazine Müsteşarlığı, öncelikle bir “pilot uygulama” başlatacak. Bu yıl içinde başlayacak pilot uygulama, sistemde gönüllü olacak bazı emeklilik şirketleri ve bu şirketlerin bazı kurumsal müşterileriyle gerçekleştirilecek.

“İşveren katkısı olursa daha cazip olur”

Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Mete Uğurlu, otomatik katılımın İngiltere, Yeni Zelanda gibi ülkelerde son yıllarda sisteme daha fazla katılımı sağlamak, kurumsal katılımı artırabilmek, şirketler için katılım maliyetlerini düşürebilmek için uygulandığını söylüyor. Yurtdışı örneklere bakıldığında söz konusu uygulama ile bu sisteme katılan bireylerin yüzde 90’ının sistemde kaldığını vurgulayan Uğurlu, “Bireyleri sisteme dahil etmek için olumlu bir uygulama. Ancak, yurtdışındaki uygulamalarda ağırlıklı olarak işveren katılımı söz konusu. İşveren katkı verirse, sistem daha cazip olur, bireyler, sistemde kalma adına daha motive edilmiş olur; kolay kolay sistemden çıkmaz. Otomatik katılımın sistemde katılımcı sayısını da artıracağını düşünüyorum. Bununla birlikte tüm dünyaya baktığımızda sosyal güvenlik sistemlerinin zorlandığı görülüyor. İleriye doğru yaşam süreleri de uzuyor. Sorunların çözümü için bireysel emeklilik dışında da fazla bir alternatif yok. Bu nedenle sistemin, yeni iş hayatına başlayanlar için değil, diğer çalışan kitleler için de zorunlu olması gerekli.”

“İşverenler için de zorunlu sistem gündeme gelebilir”

Otomatik katılımla herkesin Bireysel Emeklilik Sistemi ile tanışmasını ve tasarruf etmeye olabildiğince erken başlamasını sağlamanın amaçlandığını belirten Garanti Emeklilik Genel Müdür Yardımcısı Yasemen Köne şunları söylüyor: “Biz de her zaman, birikimin gücünden maksimum fayda elde etmek için, olabildiğince erken Bireysel Emeklilik Sistemi’ne dahil olunması gerektiğini vurguluyoruz. 18 yaşında sisteme giren ve ayda 150 TL birikim yapan bir kişi 56 yaşında yaklaşık 500 bin TL birikime ulaşabiliyor. Şu an gündemimizde olan çalışanlar için zorunlu emeklilik sistemi sonrasında dünyadaki pek çok ülkedeki gibi işverenler için zorunlu sistem gündeme gelebilir. Bu sayede tüm çalışanların sisteme dahil edilmesi sağlanabilir ve toplumda tasarruf ile bireysel emeklilik bilinci yerleşmiş ve yayılmış olur. Uzun vadede; çalışan dışındaki hedef kitlelerin de emeklilik geliri elde edebilmeleri için 18 yaşını dolduran herkesin sisteme otomatik kayıt olması düşünülebilir.”

“Cari açık sorununun çözümü için yeni bir araca kavuşulacak”

Axa Hayat ve Emeklilik Hayat/Emeklilik İcra Kurulu Başkanı Olgun Küntay, yeni uygulama ile Bireysel Emeklilik Sistemi’nin geliştirilmesi, tasarruf hacminin artırılması ve cari açık sorununun çözümü hakkında yeni bir araca kavuşulmuş olacağını söylüyor. Bununla beraber, bu uygulamanın orta vadede başarısının, yapının hem işveren hem de devlet tarafından teşvik edilme usullerine bağlı olacağını ifade eden Küntay, şunları söylüyor: “Söz konusu teşvik, şu anda devlet tarafından verilen yüzde 25 katkı payı ile sağlanıyor. Uygulamanın hem iş hayatına yeni başlayan hem de mevcut çalışanları kapsayacak şekilde devreye alınması özellikle ilk yılda sistemi çok hızlı bir şekilde büyütecek. Sisteme katılacak olanların yalnız yeni işe giren çalışanlar olması durumunda dahi, önümüzdeki 10 yıllık dönemde işgücüne katılacak 2 milyon kişiyi hesaba kattığımızda, gelişimin yine hızlı olacağı söylenebilir.”

“Otomatik katılım tasarruf oranının artmasına katkı sağlar”

Asya Emeklilik Genel Müdürü Türker Gürsoy; otomatik katılım konusunda yapılan çalışmalarla ilgili olarak şu görüşleri dile getiriyor: “Türkiye’de kayıtlı iş gücü 20-25 milyon kişi. Şu an sektör olarak, sistemin dışında olan milyonlarca kişiye tek tek ulaşıp sistemi, sistemin faydalarını anlatıp onları sisteme dâhil etmeye çalışıyoruz. Otomatik katılımla yeni başlayanlar için bu kitle, otomatik olarak sisteme dâhil olacak. Tercih etmeyen ve devam etmek istemeyenler sistemin dışına çıkabilecek. Otomatik katılımın en büyük faydası da tasarruf oranları üzerinde olacak. Devletin bu sisteme yüksek oranlı katkı yapmasının en büyük nedeni de tasarruf oranlarının düşüklüğü. Tasarruf oranlarını artırmak için de daha fazla insanın sisteme katılması ve birikim yapması gerekiyor.”